Kybele Kaya Kutsal Alanı
Ana Tanrıçaya Adanmış Bir Tapınak: Kybele Kaya Kutsal Alanı
İlk doğduğu vatanı olan Anadolu’da Kybele olarak adlandırılan Ana Tanrıça’ya, tamamen doğal alanlarda genellikle de dağ zirvelerinde tapınılırdı. Friglerin merkezi Pessinus’ta yer alan tapınım merkezinde Tanrıça bir idoldu. Bu idol bir “diopetes” yani gökten düştüğü ileri sürülen bir meteorit, bir kara taştı.
Anadolu’da sayısız Kybele Kutsal alanı bulunduğu bilinmektedir. Kale Tepesi’nden yaklaşık 6 km uzaklıkta, Kapıkaya Mahallesi’ndeki sarp zirvelerden birinde yer alan Kybele Kaya Kutsal Alanı ise Bergama’da yer alan birçok Kybele Kutsal alanı içinde, konumu ile ön plana çıkmaktadır.
Bergama’daki bu dinsel mekân olan Kybele Açık Hava Tapınağı, Kybele için özellikle de Anadolu’da inşa edilen açık hava tapınakları içinde özel bir yere sahiptir. Kentin dışında, belirli bir yürüme mesafesinde ve dağ zirvesinde yer alan bu tapınağın geçmişi Hellenistik Dönem öncesine kadar inmektedir. Bergama’daki kült alanı Anadolu’nun en eski ve yerli tanrıçası olan Kybele’nin Kültüne nasıl tapınıldığı yönünde sağlam ve güçlü tanıklık yapabilecek zenginliğe sahiptir.
Antik dönemde yerel halkın büyük önem verdiği ve saygı gösterdiği bu Anadolu tanrıçasına Bergamalı Attalid Hanedanlığı’nın da değer verdiği bilinmektedir. Hanedanlığın Kybele Tanrıçası sayesinde yerli halk ile daha yakın ve dostane ilişkiler kurmayı başardığı söylenebilir. Diğer yandan I. Attalos Pessinus’taki Kybele idolünü müthiş olarak adlandırılabilecek bir dış politika ile yerinden almış ve Roma’ya taşınmasını sağlamıştır. Kartaca ile girdiği mücadelede bir türlü olumlu sonuç alamayan ve çareyi “bilicilere’” danışmakta bulan Romalılara, Anadolu Ana Tanrıçasını Roma’ya taşımaları önerilmişti. Romalılar tanrıça için büyük bir tapınak yapmaları durumunda onun yardımını alabileceklerini ve Kartaca ile girdikleri savaşı kazanabileceklerine inanıyorlardı.
Dünya tarihine yön veren karar ve uygulamalar arasında “Ana Tanrıça” Kybele kültünün Roma’ya gönderilişi çok önemlidir. Bu olayın bir sonucu Roma’nın kültürel olarak Anadolu’ya, bir diğer anlamda Doğu’ya yönelmeye başlamasıdır. Attalidler tarafından M.Ö. 204’de Pesinus’dan alınarak Bergama’ya getirilen Kybele Kültü burada Kale Tepesi’ndeki Megalasion alanında bir süre kalmıştır. Ardından bizzat Attalid Kralı tarafından Roma’ya teslim edilmiştir. Bu dinsel ve kültürel olay Roma’ya Anadolu’nun kapılarının açılması ve Doğu Roma İmparatorluğu’nun oluşmasına sebep olacak tarihi hareketlerin başlaması gibi dünya tarihi açısından çok önemli bir politik sonuç doğurmuştur.
Kybele Kültü’nün taşınması olayı, Bergama Kralı III. Attalos’un ölümü sonrası M.Ö. 133’de krallık topraklarını Roma’ya vasiyet etmesi ile birleşince Roma’nın Anadolu’ya kesin şekilde yerleşmesi gerçekleşmiştir. III. Attalos’un vasiyeti ile Roma’nın Anadolu üzerinde kurmaya çalıştığı baskının sonucu olarak gerçekleşecek muhtemel bir savaşın yaratacağı yıkımın önüne geçilmiştir. Ancak bu önemli olay ile Roma’nın Anadolu’ya yerleşmesi ve ilerleyişini sürdürmesi, kent devletlerin (geri dönüşü olmayacak şekilde) ortadan kalkması ve Roma’nın imparatorluk döneminin başlaması ile sonuçlanmıştır.
Kaynaklar
Bergama Belediyesi (2017). Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzajı Alan Yönetim Planı 2017-2021, İzmir.
Pirson, F., Scholl A. (2014). Pergamon Anadolu’da Hellenistik Bir Başkent, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Radt, W. (2001). Pergamon Antik Bir Kentin Tarihi ve Yapıları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
