Dünya mirası kavramı, 1972 yılında kabul edilen “Doğal ve Kültürel Dünya Mirasının Korunması Sözleşmesi” ile literatüre girmiştir. Sözleşmenin ardından Dünya Miras Listesi hazırlanması kararı alınmıştır. 38 maddelik Dünya Doğal ve Kültürel Mirası Koruma Konvansiyonu, UNESCO’nun 1972 yılında düzenlediği genel konferansında oluşturulmuştur. Bu konvansiyonu imzalayan ülkelerin korumayı garanti altına aldıkları aday anıt ve sit alanları arasından Dünya Mirası Kriterleri’ne uygun bulunanlar, Dünya Mirası Listesi’ne dâhil edilmektedir. Dünya Miras Merkezi, adı geçen listenin hazırlanmasından sorumlu olarak UNESCO bünyesinde kurulmuştur. Dünya Miras Merkezi, sözleşmeye taraf olan ülkelerden oluşan bir komisyon tarafından yönetilmektedir. Komisyonun görevleri arasında; Dünya Miras Listesi’ne dâhil edilecek miras alanlarının değerlendirilmesi, mevcut listede bulunan miras alanlarının korunması ve periyodik raporlamalar yapılarak mevcut projeler hakkında görüş bildirilmesi bulunmaktadır. Sözleşmeye taraf olan ülkeler tarafından seçilen 21 ülke temsilcisinin oluşturduğu Dünya Mirası Komitesi, iki uluslararası kurumdan destek alarak (Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi-ICOMOS ile Dünya Koruma Birliği-IUCN) aday gösterilen miras değerleri arasından seçim yapmakta ve listeyi oluşturmaktadır.
[UNESCO]
Dünya Mirası Kavramı
UNESCO Dünya Mirası Konvansiyonu’nun Amacı:
- Ülkeleri Dünya Mirası Konvansiyonu’nu imzalamaya teşvik etmek ve bu sayede bu ülkelerin doğal ve kültürel mirasının korunmasını garanti altına almak,
- Konvansiyona Taraf olan devletleri, ulusal sınırları içindeki doğal ve kültürel değer taşıyan bölgelerin Dünya Mirası Listesi’ne dâhil edilmesi için teşvik etmek,
- Konvansiyona Taraf olan devletleri, Dünya Mirası bölgelerinin muhafaza durumu üzerine yönetim planları geliştirmeye ve raporlama sistemleri oluşturmaya teşvik etmek,
- Teknik destek ve profesyonel eğitim olanakları sunarak Konvansiyona Taraf olan ülkelerin Dünya Mirası’nı korumalarına yardımcı olmak,
- Acil tehdit altındaki Dünya Mirası Alanları için acil durum yardım desteği sağlamak,
- Dünya Mirası’nın muhafazası için Konvansiyona Taraf olan ülkelerin toplum bilincini artırıcı faaliyetlerine destek vermek,
- Kendi kültürel ve doğal mirasılarının muhafazası hususunda yerli halkın katılımını teşvik etmek,
- Dünya’nın kültürel ve doğal mirasının muhafazası hususunda uluslararası işbirliğini teşvik etmektir.
- Konvansiyon kapsamında ayrıca taraf devlet temsilcilerinden müteşekkil Dünya Mirası Komitesi, Sekreterya olarak Komite’ye yardımcı olmak üzere merkezi Paris’te bulunan Dünya Mirası Merkezi, Dünya Mirası Listesi, Tehlikede Olan Dünya Mirası Listesi ve Dünya Mirası Fonu oluşturulmuştur. Dünya Mirası Komitesi taraf devletlerin yaptığı başvuruların, belirlediği kriterlere haiz olup olmadığını ICOMOS, ICCROM ve IUCN gibi uluslararası uzmanların yer aldığı kurumların yardımıyla değerlendirmekte ve varlıkları kültürel (cultural heritage), doğal (natural heritage) ve karışık (mixed heritage) varlıklar olmak üzere 3 grupta tasnif etmektedir.
- 2023 itibariyle, Dünya Mirası Listesi’nde; 900 kültürel, 218 doğal, 39 karma varlık olmak üzere toplam 1157 varlık yer almaktadır. Bunlardan; 55 varlık ise Tehlikede Altındaki Dünya Mirası Listesi’nde yer almaktadır.
(Dünya Mirası Sözleşmesi’ne göre taraf devletlerin sorumluluklarına Dünya Mirası Sözleşmesi Uygulama Rehberi I.C.15 ‘ten ulaşabilirsiniz.)